Zeka Türleri

Aslında zekaya dair birçoğumuzun genel bakışı: “Matematikte başarılı isen zekisindir.”

Peki gerçekten de zeka demek, sadece matematiksel işlemlerde mi başarılı olmak demek?
Zeka doğuştan mı olur, sonradan geliştirilebilir mi? 
Matematikte başarılı olamamak demek, zekanın yeterli olmadığını mı gösterir?
Matematik dışındaki başka bir alanda başarılı olmak da zekanın bir göstergesi değil midir?
Biz, ne kadar zekiyiz? 
Çocuğum ne kadar zeki?
Bu soruların yanıtı;  Howard Gardner’in Çoklu Zeka Kuramında. Howard Gardner, Harvard Üniversitesi’nde çalışmalarına devam eden ve “çoklu zeka kuramı” nı ortaya atan bir bilim adamıdır. Gardner’e göre zeka;

• Çok yönlüdür, tanımlanabilir, ölçülebilir, geliştirilebilir.
• Her insanda farklı süreçlerde oluşur ve dinamiktir. 
• Her insanda farklı türde zeka gelişimi vardır.
• Tüm bilimsel çalışmalar çoklu zeka kuramını destekler ve kabul eder.
• Zeka, kişiye özgü bir durumdur.
• Kişisel özellikler, inançlar, yargılar, çevre ve kültürel farklar gibi etkenler de zeka gelişiminde etkilidir.
• Zeka algı, dikkat, problem çözme, hafıza, gibi birçok etken ışığında farklı süreçlerden meydana gelir.

Zeka Türleri ve Özellikleri Nelerdir?

• Sosyal Zeka
• Görsel – Mekansal Zeka
• Sözel – Dilsel Zeka
• Müziksel – Ritmik Zeka
• Mantıksal – Matematiksel Zeka
• Bedensel – Kinestetik Zeka
• Doğa Zekası
• Kişisel – İçsel Zeka
• Okuma Zekası

Sosyal Zeka
Duygu, düşünce, davranışları anlayabilme ve yorumlayabilme, empati kurabilme yeteneğine sahip, iletişim yeteneği güçlü insanlardır. Genellikle grup çalışmalarına yatkındırlar. İkna yetenekleri gelişmiştir, gözlemcilerdir, iyi bir konuşmacılardır, ilgi çekmeyi sever ve bulundukları ortama uyum sağlayabilirler. Kültürel merakları vardır. Sosyal zeka türü olan kişiler kendilerini geliştirirlerse politikacı, danışman, öğretmen, rehber, ve organizasyon uzmanı olabilirler.

Görsel – Mekansal Zeka
Çevreyi algılamakta gözlerle iletişim kurmak, geometrik şekiller, imgeler, sembollerle düşünmek, 3 boyutlu nesnelere görüntülerle yaklaşmak bu zeka türüne ait özelliklerdir. Öğrendiği her şeyi gözünde şekillendirip beyninde canlandırabilir. Nesnenin birçok perspektifini algılayıp detayları farkedebilir, düşündüklerini hayalinde canlandırabilir, yön duygusu gelişmiştir, tasarım ve çizimlerden hoşlanır, görsel sunumları sever, çalışmalarında not alır, görselsiz uzun anlatımlardan hoşlanmazlar. Görsel – Mekansal zeka türü olan kişiler kendilerini geliştirirlerse ressam, tasarımcı, mimar, mühendis, sanatçı, fotoğrafçı ve rehber olabilirler. 

Sözel – Dilsel Zeka
Karmaşık anlamları anlayıp değerlendirme, doğru ifade, sözcüklerin benzerlerini bulma, sembolik ifadeleri anlayabilme, düşünme, dili doğru kullanma gibi becerileri vardır. Okuduklarını anlar, iyi bir konuşmacıdır, ana fikri doğru idrak eder, kolay hatırlar, kelime hazinesi gelişmiştir, sözel iletişimi kuvvetlidir, konuşmasıyla etkiler, taklit yeteneği gelişmiş olabilir, kitap okumaktan keyif alır ve iyi bir hitabı vardır. Sözel – Dilsel zeka türü olan kişiler kendilerini geliştirirlerse iyi bir hukukçu, dil bilimci, edebiyatçı veya siyasetçi olabilirler.

Müziksel – Ritmik Zeka
Ses, nota, ritim ve müzik zekasına sahip kişilerdir. Çevrelerinde algıladıkları tüm seslere karşı duyarlıdırlar. Enstrüman aleti çalmaya karşı merakları vardır. Hiç ders almadan bir enstrüman aleti çalabilirler. Müzik alanında yeteneklidirler, notasını bilmeden müziği anlayabilir ve ritim tutabilirler. Şarkı şiir hafızaları gelişmiştir. Müzik çalarak öğrenirler. Müziksel – Ritmik zeka türüne sahip kişiler kendilerini geliştirebilirlerse iyi bir müzisyen, orkestra şefi, besteci, yorumcu veya müzik eleştirmeni olabilirler.

Mantıksal – Matematiksel Zeka
Tamamiyle sayısal düşünürler. Düşünme biçimleri sayılardan, sembollerden ve şifrelerden oluşur. Muhakeme kurabilme, neden sonuç ilişkisi, mantıksal ilişiki kurabilme, somuttan soyut ifade üretme, hesaplama işlemleri çok gelişmiştir. Genellikle meraklı olurlar ve çok soru sorarlar, zeka oyunlarına ilgileri vardır, matematik ve deneyden hoşlanırlar, sayılar arasında bağlantı kurarlar, tablo şekil ve grafiklerle çalışırlar, eleştirel ve sorgulayıcıdırlar. Mantıksal – Matematiksel zeka türü olan kişiler kendilerini geliştirirlerse matematikçi, mühendis, mimar, bilim adamı, bilgisayar uzmanı, istatistikçi ve ekonomist olabilirler.

Bedensel – Kinestetik Zeka
Mimik ve jestleriyle beyin ve beden koordinasyonunu kullanabilen kişilerdir. Hareketlere dayalı olarak kendilerini ifade ederler. Eşyaları dokunarak tanımaya çalışırlar. Fiziksel beceri gerektiren alanlarda başarılırdırlar. Çok hareketlidirler. Sağlıklı yaşamı önemserler. Birkaç spor faaliyetiyle aynı anda uğraşabilirler. Denge ve estetik becerileri gelişmiştir. Bedensel – Kinestetik zeka türü olan kişiler kendilerini geliştirirlerse dansçı, sporcu, oyuncu, sanatçı ve heykeltıraş olabilirler.

Doğa Zekası
Doğaya ve tüm canlılara meraklı ve saygılıdırlar. Araştırma ve sorgulama gibi alanlarda çalışmayı severler. Var oluşları merak eder ve öğrenmeye çalışırlar, canlı türleri arasında ilişki kurmaya çalışırlar. Doğayı çok incelerler ve bu doğrultudaki çalışma alanlarında aktif olmayı severler. Belgesel izlemekten hoşlanırlar. Canlı cansız bütün maddelere karşı merakları vardır ve çevrecidirler, sorumluluk sahibidirler. Doğa zekası türüne sahip kişiler kendilerini geliştirebilirlerse botanik, dağcılık, zooloji, biyoloji, kimya, jeoloji, arkeoloji, meteoroloji, tıp, izcilik ve fotoğraf gibi alanlarda başarılı olabilirler.

Kişisel – İçsel Zeka
Farkında olma, kendini tanıyabilme gibi yetenekleri gösteren bir zeka türüdür. Kendiyle ilgili hedefler belirler ve bu doğrultuda gelişmeye önem verirler. Kişisel olarak yaşadıkları her duruma ve her olaya değer verirler. Düşünebilmenin onlar için önemi çok büyüktür. Kendine önem verir ve varlığının bilincindedir. Yalnız çalışmaktan hoşlanırlar. Hedefleri belirlidir, iç dünyalarına dönüktürler. Kişisel – İçsel zeka türüne sahip kişiler kendilerini geliştirebilirlerse iyi bir yazar, iş adamı, sanatçı, ressam, heykeltıraş veya sosyal hizmet uzmanı olabilirler.

Okuma Zekası
Kişi ne kadar çok okuma alışkanlığı kazanırsa, o kadar çok zeka türüyle olan bağlantısı ve zeka düzeyi pek çok alanda artacaktır. Beyin, milyonlarca nöron hücrelerden oluşmuştur. Nöronlar doğuştan gelen hücreler olmasına rağmen aktif durumda değildirler. Okuma zekası arttıkça bu hücereler de aktifleşekecek ve daha fazla beynimizde alan kullanmış olacağız. Kişi kendi dilini ne kadar anlayıp okursa, diğer alanlarda da başarısı artacaktır. 

(Kaynak: http://www.kigem.com/coklu-zeka-kurami-nedir.html)

Zeka türlerini bilmenin yanı sıra, Bahar Eriş’in “Her Çocuk Üstün Yeteneklidir” kitabını okumanızı da tavsiye ediyorum. Kitaptaki yönlendirmeler sayesinde çocuğunuzun zeka türü ve gelişimine göre, ilgi ve becerisine göre ona doğru bir rehber olabilir, çocuğunuza da kendinize de bilinçli olarak yön verebilirsiniz.

Sevgilerimle,