Bilsem mi Bilmesem mi?
Bilsem aslında Türkiye’de en çok yanlış anlaşılan, amacından en çok uzaklaşılan kurumlardan biri diyebiliriz. Üstün zekalılar için uygun koşullarda bir okul neredeyse hiç olmadığı için Bilsem’e olan rağbet de buradan gelir aslında. Üstün zekalı çocuklara yeterli eğitim ortamı imkanı sunmasından dolayı ailelerin de önemsediği bir kurumdur Bilsem, yani sınav ile hak kazanan çocukların okul haricinde eğitim aldıkları Bilim ve Sanat Eğitim Merkezi.
Konu gerek eğitim gerek üstün zekalı çocuklar olunca, burada yine bazı sorunlar karşımıza çıkıyor. Kazansa bile ortam, öğretmen yine önemli bir faktör olarak çocuğu etkiliyor. Onun dışında genellikle dikkate alınmayan bir konu daha var ki o da ortamın dizaynı. Mesela içeriği dizayn edilmemiş boş binalarda ortam hazırlamak mı yoksa zengin içerikli bir ortamda mı eğitim almak? İşte bizler bu noktada bile o çocukları anlayamıyoruz. Gerçekten de üstün zekalı çocukların estetik yönleri, bakış açıları, duygu dünyaları zengin olduğu için ortam da onlar için belirleyici bir unsur oluyor çünkü bu çocukların estetik algısı yüksek oluyor. O nedenle çocuk laboratuvarın ortamına bile kafa yoruyor. Buralar belki bir şekilde çözülüyor ama seçim süreci daha sıkıntı.
Bilsem sınavı başlamadan önce önden duyuru yapılıyor. Öğrenciler, veliler, öğretmenler, özellikle özel okullar bir telaş silsilesine dönüşüyor. Herkes kendi çocuğunun Bilsem sınavlarına aday gösterilmesini istiyor ama öte yandan okulların da bir limiti var. Veliler de haklı aslında çünkü yeterli eğitim imkanı ya az ya da yok. Her çocuk en iyi koşullarda ve ortamlarda eğitim almayı hak ediyor. Dolayısıyla bu fırsatı da veliler değerlendirmek istiyor. Kimi zaman öğretmenler çok zor durumda kalıyor çünkü baskın davranış gösteren veliler de oluyor ve çoğu zaman aday gösterilen çocuk kriteriyle uymuyor. Günün sonunda çocuk sınavı kazanamayınca “Çocuk çok iyiydi, okulda başarılıydı ama Bilsem’i kazanamadı” diyorlar. Bir defa kriter doğru işlemiyor; bu bir. Sınavın kendisi de işleyiş açısından bazen uygun olmuyor. Mesela çocuklara verilen sınav formları için çocuklar “kağıtlara işaretleme yapmayın” diye uyarılıyorlar çünkü bir sonraki sınav formu olarak yine aynı kitapçıklar kullanılıyor. Lakin çocuklar her ne kadar uyarılsa da sorular şekilli olduğu için ister istemez form üzerindeki şekillerin üzerini soruyu çözerken çizebiliyor. Böylelikle sınava aynı kitapçıkla giren bir sonraki çocuk bir önceki dönem aynı kitapçığı kullanan diğer çocuğun o şekilli sorularda çizdiği şekilleri de gördüğünde bu onu yanıltabiliyor. Çünkü haklı olarak çocuk da gayri ihtiyari etkileniyor.
Piyasada Bilsem’le ilgili bir sürü hazırlık kitapları var. Bir defa “Bilsem’e hazırlık” kısmı yanlış. Bilsem’e hazırlık diye bir şey olmaz. Böylelikle üstün zekalı çocuklar bir arada da bulunamamış oluyor. Bunu şöyle düşünebiliriz: Çocuğuma zeka ölçüm testi yapılacak, önden soruları öğrenebilir miyiz, gibi… Halbuki üstün zekalı çocuklar için üç şey çok önemli ve bu hazırlıklar ile bu önemli detaylar ihlal ediliyor: Birincisi akran zenginliği. İkincisi zihinsel doygunluk. Üçüncüsü ise beceri odaklı doygunluk.
Akran zenginliği dediğimiz şey üstünlerin üstünlerle birlikte olması. Zaten okulda bu sebeple sorun yaşıyorlar. Dolayısıyla çocuk bu sınava çalıştırılıp kazandığında çok zorlanacak çünkü çocuk potansiyel olarak aynı düzeyde değil. Etkinlikte zorlanacak, ortamda zorlanacak. Bir çocuğa yapılabilecek en büyük kötülük ne deseniz, bunlardan biri Bilsem’e hazırlık yaptırıp Bilsem’i kazandırmaya çalışmak diyebiliriz.
Ayrıca bir detay daha var ki; Bilsem testlerinin neticeleriyle zeka testlerinin neticeleri de birebir aynı değil. Çocuk WİSC-4 ve CAS testinde üstün çıkabilir ama Bilsem’i kazanamayabilir.
Tabletle sınav kısmı da doğru ilerlemeyen bir süreç aslında çünkü duyarlı ebeveynler var mesela, çocuğa tablet telefon vermeyen (Ben de o aileleri sonuna kadar destekliyorum).
Evet; çocuk hiç Bilsem’e çalıştırılmadan kazandıysa ve gittiği kurum ortam olarak ve öğretmen olarak yeterli düzeydeyse muazzam. Ama ve zaten yalnızca üstün zekalı çocuklar için değil, her çocuğa zihinsel gelişim kitapları, dikkat kitapları ile destek verilmeli ama “Bilsem hazırlama kitabı alabilirsin” diye bir şey yok. Hem adil sonuç olmaz, hem de çocuğa ciddi bir stres yükü bu. Ayrıca hak kazanacak olan diğer çocukların hakkını almaktır bu.
Bilsem’e hazırlayan ebeveyn çocuğa stres yaptırıyor. Kim kaç net yaptı, çocuğum kaç net yaptı, nasıl olacak, girecek mi diye çocuğa stres yüklüyor. Ülkenin en büyük sorunlarından biri olan, yönetilemeyen bir akademik sınav sistemi varken bir de buna zihinsel stres eklemek çocuğa yük üstüne yük eklemek oluyor.
İmkan dahilinde TÜZDER ve benzeri iyi kurumlar muadil olarak değerlendirilebilir. Aynı şekilde zihinsel gelişim üzerine kitaplar, oyunlar, atölyelerle de çocuklar desteklenmelidir ama üstün zekalı çocuklar için dikkat etmemiz gereken, onları anlamamız gereken bir nokta daha var: Üstün zekalı çocukların yıpranma katsayıları da yüksek. Duygusal hassasiyetleri yüksek olduğu gibi güçlüklerde yıpranma katsayıları da yüksek. Kazanamadın’ı izah etmek zor çocuğa. O nedenle ebeveynlerin üstün zekalı çocukları götürecekleri, katılacakları her şeyde iki kat daha hassas olmaları lazım. Niye Bilsem konusunu bu kadar abartıyoruz, işte bu yüzden bu kadar abartıyoruz. Üstün zekalı çocukların konuyu algılama şekilleri farklı olabilir. Motivasyonları kolay etkilenebilir. Hatta bazen diyorum ki girmeseler daha mı iyi acaba… Eğer imkan varsa ve süreçleri daha iyi yönetiyorsanız neden bu stresi yaşatasınız ki.
Şahsi görüşüm ise; Bilsem’i çok önemsemiyorum. Sebebi ise yukarıda Tunahan hocamın da bizimle paylaştığı bu detaylar… Sorun olan kısımlardaki yanlışlıkların giderilmesini, bu duyarlılığı yalnızca velilerden değil öğretmenlerden de beklemek lazım. Önce bilinçlendirmek lazım. İnsanlar da haklı. Eğitimin durumu da ortada… Her çocuğun hak ettiği ortamda, en iyi koşullarda eğitim görmeye onların bireyselliği için de toplumumuz için de ihtiyaç var.
Yukarıda değindiğim bu çok önemli mevzulara TÜZDER Genel Müdürü Tunahan Coşkun hocamla yaptığım röportajdan derledim. Umarım birçok sorunun cevabını vermişizdir ❤️
Yoruma kapalı.